μάνταλα

Μυστικιστικό διάγραμμα, το οποίο χρησιμοποιείται από πολλές ινδουιστικές και βουδιστικές αιρέσεις και συμβολίζει ένα ιδιαίτερο επίπεδο συνείδησης, στο οποίο αναφέρονται οι διδασκαλίες ενός τάντρα. Η σανσκριτική λέξη μ. σημαίνει κύκλος. Η μ. αποτελείται συνήθως από ένα τετράγωνο ή έναν κύκλο στον οποίο απεικονίζεται η θεότητα σύμβολο του επιπέδου εκείνου συνείδησης, μερικές φορές με το σάκτι του. Στα τέσσερα σημεία του ορίζοντα και στα διάμεσά τους απεικονίζονται άλλες 4 ή 8 θεότητες, που εκπορεύονται από την κεντρική θεότητα και αντιπροσωπεύουν τις κυριότερες δυνάμεις εκδήλωσης. Τέσσερις πόρτες, τις οποίες επιβλέπουν ισάριθμες τρομερές θεότητες, συμβολίζουν την προσπέλαση στην υπέρτατη αλήθεια, απαγορευμένη στους μη μυημένους. Ο περιγεγραμμένος κύκλος συμβολίζει τη σφαίρα της κοσμικής ελευθερίας. Η μ. χρησιμοποιείται όχι μόνο ως σύμβολο της διδασκαλίας, αλλά και για να εισάγει σε έκσταση τους οπαδούς της, μέσω του στοχασμού και της μελέτης, που συνοδεύονται από την ανακάλυψη (τζάπα) των μάντρα. Το μυστικιστικό σχήμα της μ. βρίσκεται υλοποιημένο στα σχέδια πολλών θρησκευτικών οικοδομημάτων. Μαντάλα της ινδουιστικής θεότητας Σαμβάρα.